Birinci dünya savaşı öncesinde, 1892 ile 1912 yılları arasında Kilis idari yönden Halep?e bağlı idi.7 Aralık 1921 yılında Fransız işgalinden kurtulan Kilis,6 Haziran 1995 yılında il olmuştur.
Kilis?in önceden bir Türkmen ili ve dilinin de Oğuz dili olduğu bilinmektedir. Çok eski tarihlere tanıklık eden Kilis?te yapılan kazılarda, oylum köyünde 9 bin yıl öncesine dayanan kent kalıntıları bulunmuştur. Kilis geçiminin büyük bir kısmını üzüm ve zeytincilikten sağlar ayrıca sınır kapısı da vazgeçilmez gelir kaynağıdır. İnsanları; sıcak, samimi, misafirperver milli ve manevi değerlerine bağlıdır.
Kilis?in öyle bir yanı vardır ki; Evliyalar şehridir.4 büyük meşhetlikten biri Kilis?te mevcut olup, Evliya Çelebi Seyahatnamesinde Kilis?in bu yönden ne kadar zengin olduğunu dile getirmiştir.
Demiştik ya, Evliyalar şehridir Kilis, gerçekten öyle; Tepesinde şeyh Muhammed bedevi (Hz) güneyinde şeyh Mansur (Hz) kuzeyinde şorahbil bin hasene (Hz).
Kilis?teki evliyalardan kısaca bahsetmek isterim.
ŞEYH MUHAMMED BEDEVİ (HZ):İlk fetih şehitlerimizdendir. Ashab-ı kiramdandır. Kalleş dağının üzerinde bulunan bu zat muazzam bir maneviyat yeridir. Mercidabık Ovası?nın manzarası, bu tepede seyredilmeye değer.
ŞEYH MANSUR(HZ):Hz Ebubekir?in halifeliği zamanında şehit olmuştur. Peygamberimizin sofrasını döşediği için kendisine ?sim ati?denilmiştir. İnsanlar buraya ilgi göstermekte sünnet mevlütlerini, adaklarınıburada yapmakta, misafirlerini de burada ağırlamaktadır.
ŞÖRAHBİL (HZ):Bütün şehri buradan görmek mümkündür. Bir irfan kaynağıdır. Peygamber Efendimizin Akrabasıdır ve vahiy kâtibidir. Kilisliler birçok kez bu mübarek türbeye nur inerken gördüklerini ifade ederler.
ZÜBEYR VE TALHA (HZ):Her ikisi de(Aşere-i Mübeşşire) cennetle müjdelenmiştir.5. ve 6. Müslüman olan kişi oldukları söylenir.
ŞEYH MUHAMMED ENSARİ(HZ):İslam bey parkı?nda bulunmaktadır. Peygamber Efendimiz zamanın da tıp doktoru olduğu bilinir. İslam savaş?ındaşehit düşmüştür. Herhangi bir nedenden korkan insanlar bu türbede yatarak korkularının yok olacağına inanırlar.
ŞEMUN NEBİ (HZ):Yakup aleyhselamın 12 oğlundan biri, Yusuf aleyhselamın kardeşlerindendir. İnsanları putlara değil, Allah?a inanmaya çağırmış ve bu uğurda bir devenin çene kemiğinden yaptığı silahla tam 84 yıl savaşmıştır.147yaşında vefat etmiştir. Kilis?in en eski türbelerindendir.
HULK DEDE TÜRBESİ:Kilisliler sinir hastalığına ?hulk? derler. Bu nedenle sinir hastalarının ve özellikle çocukların getirildiği ve iyileşmek için dua etti yerlerdendir.
MEVLEVİHANE: Mevlevihane kapısı dibinde Hoca Dur?un mezarı bulunmaktadır. Bu zat zamanın önemli tüccarlarından olup, bir Kadir gecesi 70 deve yükü değerinde eşya ve parasını yoksullara dağıtmıştır. Mevlevihane de 4 ay yaşadıktan sonra vefat etmiştir.
ŞEYH AZİDDİN: Oylum höyüğü üzerindedir. Askeri kumandandır. Bu türbe önceleri birkaç kez inşa etse de, sabah kalkan köylüler türbeyi eski haliyle bulmuşlar. Daha sonra bir kadının rüyasına giren bu zat türbenin nasıl yapılacağını söylemiş. Türbe o şekilde yapılmış. Aynı şekilde günümüze kadar gelmiştir bu yatır.
Kilis?te daha adını sayamadığım bilinen ya da bilinmeyen yüzlerce, beklide binlerce evliyalar ve sahabeler bulunmaktadır. Dileğimiz o?dur ki; Kilis?te toprak altında bulunan evliyalar ve toprak üstünde bulunan halk, hak ettiği hizmeti ve değeri görür. Rabbim hepsinin de şefaatine nail eylesin.
BEHİYE İNEKÇİOĞLU