Kilis 7 Aralık Üniversitesi İlahiyat Fakültesi İslam Tarihi ve Sanatları Bölümü Dr. Öğr. Üyesi Akın Tercanlı, TRT GAP Radyosu’nun “Mezopotamya Altın Topraklarda Yolculuk” köşesine konuk oldu. Tercanlı, programda, Kilis’in "sokak dokusu ve kabaltıları"ndan bahsetti.
Kilis kültürünü korumuştur
Tercanlı, tarihi dokusunu, geçmişinden devraldığı önemli mimari eserlerini ve sözlü kültürünü çağlar boyunca nesilden nesle aktarmayı başaran Kilis’in, büyük bir çoğunluğu yöreye özgü sarı renkli kesme taştan yapılmış eserlerle donatıldığını aktardı.Yöresel taştan inşa edilen yapıları girift bir şekilde çevreleyen ve adeta labirent benzeri bir tarihi dokuyu saran sokaklar ile iklim şartlarına göre düzenlenen mekan uzantılarının, Kilis’in zengin kültürel mirasını yansıttığını; Türk-İslâm şehirlerinde karşımıza çıkan ve genellikle “korunaklı mahalle” ile “çıkmaz sokak” kavramı ekseninde düzenlenen geçit alanlarını görmenin olanaklı olduğunu söyledi. Şehirdeki sokakların; dar, uzun ve yolun şekline göre biçimlendirildiğinin görüldüğünü; Kilis sokaklarının, özgün dokusunu ve kendine has özelliklerini çok uzun yıllar kaybetmeden günümüze ulaştırmayı başardığını anlattı.Kilis Kabaltı'ları
- Kantarma, tetirbe, sabat, körü ve köprü eğmesi gibi isimlerle anılan yerleşim alanlarına Kilis ili içinde “Kabaltı” adı verildiğini belirten Tercanlı; enlemesine ve diklemesine kesişen sokak dokusu üzerinde yaratılan bir geçidi ve bu geçidin üstündeki oda benzeri yaşam alanlarını kapsayan kabaltıların güvenlik endişeleriyle ortaya çıktığının düşünüldüğünü vurguladı. Kilis’te de özgün dokusu korunmuş kabaltıları görmenin mümkün olduğunu belirten Tercanlı; Osmanlı döneminden günümüze ulaşan kabaltılara; Salih Efendi Kabaltısı
- Hasan Bey Kabaltısı
- Şeyh Camisi Kabaltısı
- Eski 7 Aralık İlkokulu Kabaltısı
- Tekke Camisi Kabaltısı’nın örnek verilebileceğini aktardı.
Kilis Sokakları tarihe tanıklık ediyor
Kilis'te tarihi dar sokaklar kentin tarihi dokusunu korumak amacıyla SİT alanı içerisine alınmıştır. Tarihi binlerce yıl önceye dayanan Kilis bir çok medeniyete ev sahipliği yapmıştır. Kilis'in şehir merkezindeki yerleşim merkezi dar sokaklardan ve birbirine bitişik evlerden oluşmuştur. Kilis'te "85 cm." genişliğinde olan dar sokaklar bile görmek mümkündür. Düz olarak yön değiştirmeden devam eden Kilis Sokakları yoktur. Sokaklar labirent gibidir. Sokakların labirent yapısından dolayı akademik çalışmalarda birçok önermelerde bulunulmuştur.- Bunlardan bir tanesi şehrin iklimi ile ilgili olandır. Sokakların dolambaçlı hali ile gölgeli alanlar yaratmakta, toz kaldıran rüzgârları kesmektedir.
- İkincisi, şehir güvenliği nedeniyledir.
- Üçüncüsü, müslüman medeniyetlere ev sahipliği yapan Kilis'teki ailelerin mahremiyet konusundaki hassasiyetleri olarak değerlendirilmiştir.
