Prof. Dr. Haydar Baş hocamızın tespitleriyle, güzel ahlaka engel olan, dünyada ve ahirette başımıza bela açacak olan cimrilik hastalığı ve tedavisi ile alakalı tespitleriyle sizleri baş başa bırakalım:
Allah Resulü (s.a.v.) buyurdu: “Sakın aşırı cimri olmayın! Çünkü sizden öncekiler cimrilik sebebiyle helak olmuşlardır. (Şeytan) onlara cimriliği emretmiş, onlar da cimri olmuşlar, fücuru (günahı) emretmiş facir (günahkâr) olmuşlardı.”
Hadiste geçen helakle ilgili birkaç görüş vardır:
1- Buradaki helak, uhrevî helâk olabilir. Çünkü bu helak, hadisin sonunda zikredilen günahları ve benzerlerini işleme sonucu meydana gelmektedir.
2-Dünyevi helak olabilir.
3- Hem dünyevi hem de uhrevi, her iki helak olabilir.
Bu üçüncü ihtimal daha uygundur. Zira cimriliğin sebebi, mal sevgisi ve malla ulaşılan nefsani arzulardır.
Allah Resulü (s.a.v.) buyurdu: “iki haslet vardır ki, bir mü'minde bir arada bulunmaz. Bunlar da cimrilik ile kötü huydur.”
Abdulkadir Geylani Hazretleri, “Gunyetu't-Talibin" adlı eserinde şöyle anlatır:
Anlatıldığına göre, bir defasında İsa (a.s.) İblis'e sordu: “Sence insanların en sevimlisi kimdir?
İblis dedi ki: “Cimri mü'min”
İsa (aleyhisselam) da bu sefer dedi ki: “Peki ya en sevimsizi?” dedi.
İblis: “Fasık fakat cömert kişi.”
İsa (aleyhisselam) bunun sebebini sorduğunda ise, İblis' in cevabı şu oldu: “Çünkü ben cimri mü’minin cimriliğinin onu her an için günaha sokabileceğini ümit ederim. Buna karşılık, fasık fakat cömert mü‘minin cömertliği sebebiyle günahlarını affedilebileceğinden korkarım.”
Resulullah’ın (s.a.v.) Hz. Aişe'ye, "Verdiğin sadakaları sayma, sayarsan sana çok gelir ve çok gördüğün için infakı kesersin. Allah da senin rızkını daraltır” demiştir.
Bu hadis-i şerif, cimrilikten sakındırmakta ve cömertliğe teşvik etmektedir. Zira cömertlik rızık kapılarının açılmasına, cimrilik de rızkın daralmasına sebep olur.
Hz. Ali'nin cimrilikle ilgili hikmetli sözlerinden bazıları şöyledir:
"Ey Mâlik! Cimrileri önemli işlere bulaştırmamalı ve onlarla görüş alışverişinde bulunmamalısın. Çünkü cimri insanlar seni iyilik ve yardımdan uzaklaştırır ve sana züğürtlüğü dayatır. Allah, Bunlar öyle insanlardır ki, cimrilik ederler ve sana da cimriliği emrederler' buyurur."
“Bir çöplükte bir dışkı gördüğü zaman söylediği bir söz: "Bu, cimrilerin onun için cimrilik yaptıkları şeydir."
"Cimri (herkesçe) kınanan, çekemez ise (daima) üzgün olan kimsedir."
"Cimrinin dostu olmaz."
“Fakirlikten kaçmak isteyip de ona yakalanan, zenginliği arzu edip de onu terk eden cimrinin vay haline!"
“Eğer cimriliği bir insan şeklinde görseydiniz, kesinlikle çirkin bir insan kılığında görürdünüz.”
“Hırs gibi nefsi zelil eden, cimrilik gibi onuru zedeleyen olmaz."
"Cimrilik gibi yalnızlık yoktur."
“Cömert kimsenin yemeği şifadır, Hasis (cimri) kimsenin yemeği de hastalıktır.”
Pek çok ayet ve hadiste cimriliğin insanı helak edeceği ve sonunda mutlaka varacağı yerin cehennem olduğu bildirilmiştir.
Bu mevzu ile ilgili olarak Cenâb-ı Hak, Kur' an-ı Kerim' de söyle buyurur:
“Herhangi birinize ölüm gelip de 'Rabbim! Beni yakın bir süreye kadar geciktirsen de sadaka verip iyilerden olsam' demesinden önce, size verdiğimiz rızıktan harcayın." (Münafikun: 63/10).
“O halde gücünüz yettiğince Allah'a isyandan kaçının. Dinleyin, itaat edin, kendi iyiliğinize olarak harcayın. Kim nefsinin cimriliğinden korunursa işte onlar kurtuluşa erenlerdir." (Tegabun: 64/16).
“Allah yolunda harcayın. Kendi ellerinizle kendinizi tehlikeye atmayın. Yaptığınızı güzel yapın; Allah güzel yapanları sever.” (Bakara: 2/195).
(Prof. Dr. Haydar Baş, Kur’an ve Sünnet Işığında Büyük İslam İlmihali Zekât, Ocak 2020, Sayfa 237-243).