Uzun deneme ve gözlemlere dayanılarak söylenmiş ve halka mal olmuş, öğüt verici nitelikte söz, darbımesellere atasözü denmektedir. Atasözü milletler için adeta bir kültür, bir okul niteliği taşımaktadır. Hemen herkesin dağarcığında birkaçı bulunur.
Söze başlarken: Bizim orda derler ki Rahmetli babam derdi ki Atalarımız demiş ki diye başlarlar.
Söylenilen Atasözleri, kelimelerin yan yana basitçe dizilişi olarak algılanmamalıdır. Eğer söylenen bir söz halka mal olmuşsa ;onun içerdiği mana basitlikten çıkmış, özellik arz etmektedir. Bu özellik de, o toplumun yapısını oluşturmaktadır. Onun içindir ki atasözleri bir milletin kültürüdür.
Söz ,sözden açılmışken ;söz hakkında söylenmiş atasözleriyle devam edelim:
Ağızdan çıkan söz bil ki, yaydan fırlayan ok gibidir. O Ok gittiği yerden geri dönmez. Seli baştan bağlamak gerek. Hz. Mevlana
Güzel sözler petekten damla damla sızan bala benzer, insanın ruhuna tat verir. Hz. Süleyman
Kuru kaşık ağza, kuru söz kulağa yakışmaz. Kaşgarlı Mahmut
Söylenen her söz, içinden çıktığı kalbin kılığını üzerinde taşır. Ataullah İskenderi
Söylenmediği müddetçe söze sen hakimsin. Bir kere söylendi mi, o sana hakim olur. Sadi
Söz ola kestire başı, Söz ola kestire savaşı, Söz ola ağulu aşı, Bal ile yağ eder bir söz Yunus Emre
Halka mal olmuş atasözleri derin bir tecrübe ürünüdür. O atasözü son şeklini almadan önce, yaşanmış birçok tecrübeleri vardır. Bakın Hz. Mevlana tecrübe konusunda ne buyurmuş:
Gençlerin aynada gördüklerinden daha fazlasını; ihtiyarlar bir tuğla parçasında görürler.
Tarihten günümüze gelinceye kadar söylenmiş birçok sözün , kim tarafından söylendiği belli değildir. İşte halka mal olma nüktesi burada yatmaktadır. Yaşanmış, tecrübe edilmiş, acısı yada tatlısı tadılmış sözlerdir. Adı üstünde topluma mal olmuş sözlere atasözü denilmiştir.
Büyükler deler ki: Dünyaya iki defa gelmeyi istemektense ,senden önceki bir büyüğün sözünü dinle kafidir.
Yine bu konuda söylenmiş çok manidar sözlerden biri de: Yanında bir büyüğün yok ise, büyük bir taş parçası bulundur.
Söylenen sözler gelecek kuşakların ihyası adına söylenmiş sözler olmasına rağmen, maalesef yeterince istifade edilmediği kanaatini taşımaktayım. Kuşak çatışması nitelemesi bu toplumun kültürüne yapılan en büyük ihanettir. O eskidendi Onlar ne bilir gibi sözler ve de sinsi planlarla bu milletin en önemli kültürü yok sayılmış. Eski kuşağın engin tecrübelerinin, yeni kuşaklara aktarılması engellenmeye çalışılmıştır.
Yaşlılar tecrübelerinden ve sözlerinden istifade edilmediğini görünce çekilmişler köşelerine sitemkar bir hal lisanıyla madem dinlemiyorsunuz ne haliniz varsa görün dercesine suskunluklarını korumaktalar. Gençler ise tecrübesizlik içinde acılarla kıvranıp hazine üstünde oturan dilenci misali çare aramakla meşguller. Halbuki ata yanı başlarında; sözü yanı başlarında
Hemen çevrenizde bir ata bulun ve sözünü dinleyin ; yada bir atasözüyle kültürünüze renk katın. Göreceksiniz faydalanacak ve mutlu olacaksınız.