Prof. Dr. Haydar Baş hocamızın Zekât kitabından okumalara devam ediyoruz. Bundan önceki bölümlerde cimrilik konusunu detaylı olarak ele aldık. Sizin de bildiğiniz gibi cimriliğin zıddı ve tedavisi de cömertliktir.
Şimdi de hocamızın eserinde cömertlik hakkında altını çizdiği bölümleri aktararak değerli dostlarımıza faydalı olmaya çalışacağız.
Cömertlik insanin ihtiyacı olmayan şeyi başka ihtiyacı olanlara vermesidir. Cömertlik, israf ile cimrilik, yani haddinden fazla kısmak ile haddinden fazla harcamak arasında tutulan orta bir yoldur.
Onun verilmesi de, kısılması da belirli bir ölçü içerisinde olmalıdır. Kalben istemeyerek yapılan harcamalar sahibini cömert yapmaz.
İmam Hüseyin buyurdu: “Cömert davranan yücelir; cimrilik yapan ise alçalır.”
İmam Hasan buyurdu: “Cömertlik; darlıkta ve bollukta vermektir.”
İmam Hasan (a.s. ) cömertlik hakkında şöyle bir şiir okudu:
"Cömertlik kullara farzdır. Allah için,
Muhkem kitapta bu okunuyor.
Allah, cömert kullara cennetleri vaad etti.
Cimriler için de cehennem hazırladı.
Kim ki, ellerinden bir kalıntı damlatmaz isteyenler için,
O kimse Müslüman değildir.”
İmam Cafer Sâdık buyurdu: “Kerim ve cömert, malını Allah'ın buyurduğu yerde harcayan kimsedir.”
İmam Cafer Sâdık buyurdu: “Allah'ı tanıyan O'ndan korkar. O'ndan korkan cömertçe dünyayı bırakır.”
İmam Cafer Sâdık buyurdu: “İmanın en sağlam kulplarından biri Allah için sevmek, Allah için nefret etmek, Allah için vermek. Allah için esirgemektir.”
İmam Cafer Sâdık buyurdu: “Cömertlik, ihtiyaçları elde etme hususunda başarıya ulaşmak demektir. Güzel ahlak, sevgiyi çeken bir etkendir.”
İmam Cafer Sâdık buyurdu: “Ancak şu üç özelliği olan kimse cömert sayılır: Varlıkta ve yoklukta malını cömertçe bağışlamak, müstahak olana vermek, bağışladığı mala karşılık aldığı teşekkürleri bağışladığı maldan daha çok saymak.”
Hz. Hüseyin'in oğlu Ali Zeynelâbidin (a.s.) şöyle demiştir: "Kim malını isteyenlere vermeye niyetleniyorsa o kimse cömert sayılmaz. Cömert o kimsedir ki Allah'a ibadet edenlerden ve Allah'ın hukukundan başlar. Buna karşılık teşekkür bile beklemez! Çünkü Allah'ın sevabına olan yakîni tam ve eksiksizdir.”
İmam Rıza (a.s.) şöyle buyurdu: "Cömert insan kendi yemeğinden yesinler diye insanların yemeğinden yiyen kimsedir. Cimri insan ise insanların yemek yemeğinden yemeyen kimsedir.”
Hz. Ali'nin cömertlik hakkındaki hikmetli sözlerinden bazıları ise şöyledir:
“Dünya cömertlik gösterip sana mal ve mülk verince, sen de bu fırsatı ganimet bilerek diğer insanlara karşı cömert davran. Çünkü dünya durmadan değişmektedir. Zengin olan fakir, fakir de zengin olmaktadır.”
“Cömertlik muhabbet kazandırır ve ahlakı süsler. Üç şey dostluğa sebep olur: Din, (dindarlık) tevazu ve cömertlik."
"Dünyada halkın efendisi cömert kimseler, ahirette ise takvalı olan kimselerdir."
“Cömertlik, istenmeden vermektir; istedikten sonra bağışta bulunmak ise utançtır.
"En saygın ahlak cömertlik ve faydası en geniş olanı ise adalettir,
“Huyların en üstünü cömertlik, iffet ve vakardır."
“Cömertlik bir güzel karakter ve şerefli bir fazilettir."
“Cömertlik ayıpların örtüsüdür.”
“Cömertliği ve hayâsı olmayan bir kimse için ölüm yasam daha iyidir. "
“Cömertlik istekte bulunanı sevmek ve bağış vermektir.”
“Allah yolunda cömertlik etmek, (O'nun dergâhına) yakin olanların ibadetidir.”
“Elinizde olanları bağışlayın, vaatlerinizi yerine getirin ve ahdinize karşı vefalı olun.”
“Cömertliğin afeti israftır.”
“Cömertlik, peygamberlerin (a.s) ahlâkındandır. Cömertlik kurtuluş esaslarından biridir.” (Prof. Dr. Haydar Baş, Kur’an ve Sünnet Işığında Büyük İslam İlmihali Zekât, Ocak 2020, Sayfa 273-282).