MATRİSİN MARİFETLERİ MEVZUSUNA Matrix filmindeki Kaptan Morpheus ’un şu sözleri uygun düşebilir: “Ne yazık ki hiç kimse: Matrisin ne olduğunu sana anlatamaz! Onu kendi gözlerinle görmelisin”
Çalışan bir kişinin birden çok yöneticiye karşı, şu veya bu şekilde, sorumluluk sahibi olduğu ve hesap verdiği kurumlarda salahiyetli mevkilerdeki çoğu insan, aslında karmaşık özellikleri bulunan matris yapı sistemi içindedir.
Matris Yapının Hususiyeti
Münhasıran matris örgüt veya teşkilat şeması, muhasebe, finans, üretim, insan kaynakları, satın alma, satış ve pazarlama faaliyetleri, askeri, beşeri, hukuki, iktisadi, kültürel, mali ve siyasi hudutların ötesine geçen şirketlerde muteberdir.
Bilhassa sınırlı kaynaklarını en etkili olduğu kısımlara tahsis etmek isteyen uluslararası işletmeler ile araştırma ve geliştirme merkezleri için daha faydalı olarak görülen bu sistem, örgüt yapısı şeması ve bölümlere ayırma şekilleri arasında makbuldür.
Matris, ticari müessesse ve sanayi tesislerinde görülmektedir. Güncelliğini muhafaza etmektedir. Daimiliği matris yapının karakteristik vasfını teşkil eder. Örneğin proje yapıları farklı projeler bittiği anda nihayete ulaşmaktadır.
Zira, başlangıçta olduğu gibi sadece uzay, u¬çak, petrol, kimya, savunma sanayi gibi askeri amaçlı imalat tesisleri kadar, tüketicilere yönelik ürün ve hizmet sunan, özellikle büyük ve çok uluslu şirketlerde işletmenin hemen he¬men bütün fonksiyonları matris yapıya göre örgütlenmektedir.
Matris Teşkilat Şeması
Mamafih matris, yöneticilerden müşterilerin değişen taleplerine hızla uyum sağlayan kararları vermeleri için başarıya odaklanmalarını, çalışma dizgelerini dikkatle kurmalarını ve bunları işletme amaçlarına göre rikkatle bütünleştirmelerini bekler. Böylece yönetim, mevcut kaynaklarını sonuç alacakları ve etkili olacakları en doğru kısımlara yönlendirmektedir.
Özellikle katlanarak artan iletişim imkânları, gelişen teknolojiler, çeşitlenen münakale vasıtaları, milletlerarası mevzuat, Avrupa Topluluğu müktesebatı, müşteri beklentileri ve küresel rekabetin artışı gibi sayısız olgu, ülkemizdeki uluslararası işletme ve kurumlarda matris şemanın uygulama sahasını genişletmektedir.
Türkiye'de üretim ve dağıtım yapan, uluslararası bir şirketin eğitim ve geliştirme şefi, satış teşkilatı ve satış yöneticiler için düzenlenen eğitimleri, bir yan¬dan doğrudan bağlı olduğu insan kaynakları müdürüne rapor verirken, bir yandan da dolaylı olarak bağlı bulunduğu Cenevre Stratejik İş Birimindeki eğitim direktörüne bilgi vermektedir. Ürün müdürü, bir taraftan markaların Türkiye piyasasında tanıtımını yaparken ve bu konudaki hedeflerini pazarlama müdürüne bildirirken, bir taraftan da uluslararası reklam stratejisinin uygulanması konu¬sunda Londra'daki marka direktörü ile temas etmektedir. Böyle¬ce Amerika’daki reklam ajansının dikkat çeken görseli, Adana'da saat kulesinin arkasında büyük boy bir duvar resmine dönüşmektedir.
Netice İtibariyle Matris
İşletme yönetimi için, matris örgüt şeması, yapısı, bölümlere ayırma şekli veya tek kelimeyle matris, işletmeleri beşeri, coğrafi, kültürel, iktisadi, ruhani, siyasi ve tabiat çevresi farklı; finans, üretim, insan kaynaklarıyla pazarlama ve diğer işlevlerini, proje, müşteri ve asli görevlerine bağlamaktadır.
Mademki matris, işletme yönetimine dayanıklılık, esneklik, verimlilik, çeviklik, işlevsellik ve sağlamlık sunuyor. O vakit çalışanlar ve yöneticiler, İşletme Yönetiminde Matris Örgüt Yapısı ve Oluşumu (2025) kitabına başvurmalıdır. Eser, dört bölüme ayrılmıştır. Kısa bir matris kavramına girişin ardından, birinci bölüm temel kavramlar ve tanımlara temas ediyor, ikinci bölüm, işletmelerde faaliyetleri bölümlere ayırma ve üst ast ilişkileri (komuta) – danışmanlık (kurmay) faaliyetlerini, üçüncü bölüm örgüt teorilerinin tarihsel olarak gelişimini, dördüncü ve son bölüm ise matris örgütün oluşmasını, değişmesini ve bu sistemin mevcut teşkilat yapısına açıklık getirmektedir.
Kaptan Morpheus ’un dediği gibi, matris sistemi görmek için okumalı ve deneyim kazanmalıyız.
Şen ve esen kalın.
______________________
Erdoğan Taşkın, İşletme Yönetiminde Matris Örgüt Yapısı ve Oluşumu, Türkmen Kitabevi, İstanbul, 2025.
The Matrix (1999), https://www.imdb.com/title/tt0133093/
https://www.turkmenkitabevi.com.tr/sayfa/iletisim
