Kilis 1931 doğumlu olan babam Nejat Taşkın’ın evrakı metrukesi arasında bulduğum ve ön yüzü birinci resimde görülen Kömür Karnesi, 1959-1975 dönemine ve ülkemizin yakın iktisadi tarihine ilişkin ilginç ipuçları sunuyor.
Kilis nüfus tahrir defterine göre 1856 yılından beri Aşıt Mahallesine kayıtlı aile geçmişi olan babamın çok yapraklı nüfus cüzdanı içinden çıkan ve sarı kartona matbaa basımı yaklaşık 17X9cm boyutlarındaki kömür karnesi sağ üst yazısı:
T.K.İ.
Mahdut Mes’uliyeti
Kömür Satış ve Tevzi Müessesi
İstanbul Şubesi
Üzerinde yetkilinin imzası sağda bulunan başlık, matbu harfler ile sol tarafa basılmış ve Beyanname No. ibaresiyle tamamlanıyor.
5 Ekim 1959 karnenin ön yüzündeki üzerindeki ilk damga tarihi. Bu tarih babamın ve bizlerin İstanbul Pendik Yeni Mahalle Aydınlı Yolu No.27’de dere kenarındaki küçük kiralık eve geldiğimiz yıl.
1959 Yılında bize Maltepe Satış Bürosu Bir Buçuk ton kömür kontenjanı vermiş.
Verilen kömür ordinosu başlığı ile düzenli devam eden seneler:
1960-1961
1961-1962
1962-1963
1963-1964
1964-1965
1965-1966
1967-1968
1968-1969
1969-1970
1970-1971
1971-1972
1973-1974
1974-1975
Babamın 3ncü Ordu’ya tayini nedeniyle, 1966-1968 arasında Erzurum, 1968-1970 yıllarında Erzincan şehirlerinden kok kömürü aynı karne ve nüfus cüzdanıyla satın alınmış olabilir.
Karnenin ön ve arka yüzleri üzerindeki kırmızı, mavi, siyah renkli, üçgen, kare, dikdörtgen, yuvarlak ve daire şeklindeki ıstampa kaşeler, ikinci resimde görüldüğü gibi sırasıyla bu tarihlerde karne ile verilen kömürü onaylıyor.
Karne üzerindeki 1975 Yılını taşıyan en son damga, ailemize 14 yıllık kömür satış dönemini resmi olarak tasdik ederek kapatıyor.
1959-1975 arasında, Ağustos, Eylül, Ekim ve Kasım aylarında damgalanmış olan Kömür Karnesi uzun ve ilginç bir kıtlık dönemini bize açıklıyor.
Kömürün ihtiyaç sahiplerine satışı, sadece İstanbul değil Erzincan, Erzurum gibi Anadolu şehirlerini de kapsadığı ve karne uygulamasının 1986 yılına kadar uzanan benzer örnekleri bulunduğu için, cumhuriyet tarihi alanında araştırma çalışması yapacaklara hususi bir saha tahsis ediyor.
1993 Tarihinde kurulan İstanbul Kilis Vakfı Genel Sekreteri olarak, o sıralarda İstanbul Topkapı Kürkçü Bostan Sokak No.3 adresinde bulunan vakıf binasında, eğitim, burs, okul yaptırılması, yurt ve benzeri hayırseverlik hizmetleri sunulmasında çalışan, babamın kağıtları arasında çıkan nüfus cüzdanı ve kömür karnesi, bir döneme damga vuran iktisadi olayların kömür arzı yetersizliği ve talep artışı meselesinin bir devlet kurumu olan T.K.İ. (Türkiye Kömür İşletmeleri) karnesi vasıtasıyla çözülmesini bizlere belgelendiriyor.
Prof. Dr. Erdoğan TAŞKIN
Bağlantılı Kaynaklar
Abdurrahman ZEYNAL, Kömür Kuyruklarında Çile, https://erzurumgunebakis.com/kose-yazilari/-komur-kuyruklarinda-cile-81.html/8.11.2023.
https://100sene100nesne.com/karne/8.11.2023.
https://www.kitantik.com/product/1960-TURKIYE-KOMUR-ISLETMELERI-KOMUR-KARNESI_0z8kgltjhl895ak1ltp/8.11.2023.
https://www.peramezat.com/lot/214245/tki-komur-satis-ve-tevzi-muessesi-1986-mevsimi-teshin-komuru-karnesi/8.11.2023.
https://www.facebook.com/KilisVakfi/?locale=tr_TR/8.11.2023.
https://www.kilispostasi.com/yazarlar/misafir-kalem/kilis-sevdalisi-nejat-taskin/1204331/8.11.2023.
