Sağlık Bakanı Fahrettin Koca AK Parti TBMM Grup Toplantısı sonrası gazetecilerin sorularını yanıtlıyor. Sayın Cumhurbaşkanı konuşmaya müdahale ediyor. Sayın Bakanın Hekimlerle ilgili konuştuğunu öğrenince, gazetecilere ısrarla “Ne söyledi? Para pul söylemedi mi?” diye soruyor.

Ardından Sayın Bakanın nazikçe cevabı “Söyler miyim efendim, siz izin vermeden söyler miyim?”

Tabii gazeteciler ne oluyor, işin aslı nedir deyince Sayın Cumhurbaşkanı “5 bin, 2 bin 500... Bu tür zamlar geliyor" diye cevaplıyor.

İşte böyle öğreniyoruz hekimlere zam yapıldığını.

Sağlık çalışanı olmak, sadece meslek değil, kutsal bir görevdir

İnsan sağlığı anayasa ile güvence altına alınmıştır. İnsan sağlığının korunması, mevcut sağlık sorunlarının giderilmesi, tüm toplumların en önemli hedefidir. Bu nedenle Doktorluk mesleği önemini hiçbir zaman kaybetmemiş, hep kutsal bir meslek olarak kabul görmüştür.

Ama ne var ki; özellikle son yıllarda hükümet kaynaklı ve basın yayın destekli beyaz gömleklilere dönük aleyhte propagandalar, arkası arkasına gelmiştir. Provakatif içerikli yanlış, araştırılmadan masa başı yapılan haberler ile sağlıkta şiddetin tırmandırıldığını biliyoruz. İşte şimdi de hekimlerin ek ödeme ve ek göstergelerindeki değişikliğin sanki hediye veriyormuşçasına “Para pul söylemedi mi” diyerek aşağılayıcı bir ifade ile açıklanması hekimler için onur kırıcı bir durumdur.

Şunu çok iyi bilelim, sağlık alanında hizmet veren personelinden hekimine, idarecisine herkes bu mesleğin ne kadar fedakârlık gerektirdiğini bilirler. Hekimlik sadece bilimsel bilgi ve metodolojinin “teknik olarak” uygulanmasından ibaret bir meslek değildir. Hekimlik, hikmet kökünden türemiştir. Hikmet, yani doğru bilgi, inanç ve düşünce gibi zihni birikimin mümkün olan en mükemmel şekilde hayata geçirilmesidir, mânaları idrak etmektir. Hekimlik zengin olmak için yapılan bir meslek değildir. Hekimliğin tercih edilen bir meslek olma sebebi, itibarıdır, parası değildir. En azından eskiden. Ama şimdi itibar mı? O ne? Sonuçta daha iyi çalışsınlar diye önüne 2.500 – 5.000 para pul atılan birileri! 

Sağlık çalışanlarının ücretleri nasıl hesaplanır?

Ülkemizde hekimler ücretlerini çeşitli başlıklar altında alırlar:

·         Aylık ücret

·         Nöbet ücreti

·         Sabit ek ödeme (sabit döner)

·         Ek ödeme (ek döner)

Şu an sağlık sistemimize göre, devlet hastaneleri de özel hastaneler gibi verdikleri tüm hizmetleri SGK’ya ya da ilgili kurumlara fatura eder ödeme alırlar. Yani devlet, bir cebinden bir cebine para koyar. İşte Sağlık Bakanlığı çalışanlarının da yukarıda bahsettiğim 4’e bölünmüş ödemelerinin ilkini hazine karşılarken; diğer üç ödeme bu faturalardan elde edilen gelirlerle sağlık çalışanın çalıştığı kurum tarafından ödenir. Bu 3 ödemenin detayı “Sağlık Bakanlığına bağlı sağlık tesislerinde görevli personele ek ödeme yapılmasına dair yönetmelik” ile belirlenmiştir. İşte şu an artırılan ek gösterge (13 binden 33 bine, 17 binden 40 bine artan rakamlar) var ya. Bunlar birer katsayıdır. Buna göre bu ücretler hesaplanır. Bu katsayıların artışı her meslek erbabı için tahmin edilenden çok daha az olarak ücretlerde artışa tekabül eder.  

Neden bu kadar karışık bir sistem uygulanıyor da; hak edilen ücretler direkt verilmiyor anlaşılması güç ama biraz sistemden bahsetmem lazım.

Şu kesilen faturalar var ya; onlar gelen gelirler (hazineden kuruma ödenen ödemeler); tekrar hazineye devredilir. Niye her türlü sağlık çalışanına ödenecek sabit döner ödensin diye. Herkes ek göstergesine (meslek, kıdem vb.) göre, sabit döner alır. Bu sabit döner belirttiğim gibi hastanelerden hazineye devredilen paralarla karşılanır. İşte eğer hastanelerin ellerinde sabit dönere destek için hazineye gönderdikleri paradan sonra bir para kalırsa ve bunu kurum giderleri için kullanmamışlarsa ek döner olarak çalışanlarına dağıtırlar. Sakın hepsini sanmayın. Küçük bir oranını. Sınırsız mı? Yo hayır! Kıdem ve mesleğine göre belirlenmiş bir tavan vardır. Onu geçemezsin. Ve tabii unutmadan söyleyeyim, doğal olarak her kuruştan da vergi dilimine göre anında vergi kesilir.

Şunu ifade edeyim, ideal olunan hak edilen ücretin tek kalemde verilmesidir. Tabii ki sadece hekimlere değil, tüm sağlık çalışanlarına daha doğru ifade ile tüm vatandaşlarımıza. Ama dedim ya böyle 4 parçada verilen bir ödeme sistemi var. Bu sabit döner uygulaması ile amaçlanan iyi çalışan hastanelerle, hastası olmayan küçük hastanelerde çalışanların aldıkları ücret arasındaki farkı kapatmak idi. Bu yönü ile çok düşük ücret alanların desteklenmesi açısından doğru bir hareketti. Ama neden birinden alıp diğerine veririz de neden herkese vermeyi yeğlemeyiz, düşünce meselesi herhalde.

2022 ve 2023 Yıllarını Kapsayan 6. Dönem Toplu Sözleşme

Şimdi biraz geriye gidelim. 25 Ağustos 2021 tarihli Resmi Gazete'de Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından yayımlanan 2022 ve 2023 Yıllarını Kapsayan 6. Dönem Toplu Sözleşme ile doktorların dışında kalan sağlık çalışanlarının hastanelerin döner sermayelerinden aldığı sabit ek ödeme payı yüzde 20 artırılmış idi. Buna göre 2022 Ocak ayından itibaren "ebe, hemşire, sağlık memuru, laborant, anestezi, radyoloji, tıbbi sekreter, tekniker, teknisyen, mühendis, VHKİ, hizmetli, şoför, memur, şef vb. genel idari hizmetler ve yardımcı hizmetler sınıfı çalışanlar ve Adli Tıp Kurumu çalışanları gibi sağlık çalışanlarının" yaklaşık 400-420 TL bir ücret artışı olacağı tahmin ediliyor.

Yukarıda bahsettiğimiz gibi bu kararla, hazineye aktarılan sabit döner payı artacağı için, hastanelerin elinde kalan para azalacak ve hekimlere dağıtılacak “ek ödeme” rakamları aşağı inecek idi. Bu değişiklik olduğunda açıklama yapan Sağlık Çalışanları Sendikası Genel Başkanı ve bir hastanede mutemet olan Menderes Özer şunları ifade etmiş idi: “Bu değişiklik ile bir hastanede çalışan hemşirenin 400 TL zam alması anlamına gelirken, aynı hastanede çalışan hekimin ise döner sermaye gelirinin 2-3 bin TL azalması anlamına gelebilir.”

Sağlık-Sen Genel Başkanı Semih Durmuş ise "Hekim dışı personele toplu sözleşmeden kaynaklı ek ödeme zammı, kamuda çalışan hiçbir hekim arkadaşımızın gelirlerinde bir eksilmeye sebep olmayacak" diyerek bu kararı savunmuş idi o zaman. Ama yönetmelik çok net. Madde 5’in 3. Fıkrasından bir bölüm:

“209 sayılı Kanunun 5 inci maddesinin ikinci fıkrası uyarınca personele her ay yapılacak ek ödeme net tutarı, 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin ek 9 uncu maddesi uyarınca kadro ve görev unvanı veya pozisyon unvanı itibariyle belirlenmiş olan ek ödeme net tutarından az olamaz. Bu kapsamda yapılacak ödemeler, tabip dışı personele herhangi bir katkıya bağlı olmaksızın aylıklara ilişkin hükümler uygulanmak suretiyle her ay aylıklarla birlikte ödenir. Bu şekilde yapılan ek ödeme tutarı, bu Yönetmelik kapsamında aynı aya ilişkin yapılacak ek ödeme tutarından mahsup edilir.”

İşte şu para pul diye ilan edilen Ağustos’taki düzenlemenin açtığı yaraları kapamak. Yardımcı sağlık personelinin sabit dönerindeki artış nedeni ile kaybedecekleri ek ödeme rakamı var ya, o rakam sabit dönere aktarılacak. Böylece zaten alınan ama Ocaktaki kaybedilecek ödeme şimdi kaybedilmemiş olacak. Hepsi bu!

Sonuç kazanç mı kayıp mı?

·         Sabit döner haricinde ek döner almayan hekim arkadaşların ücretleri evet artmıştır.

·         Tam tavan ücret civarlarında yüksek ek döner alan hekimlerin ücretleri, sabit dönere aktarılan paydan dolayı azalacaktır.

·         Zaten yüksek döner alıp, tavandan dolayı sınırlananların ücretleri değişmeyecektir.

·         Sabit döner haricinde, ek gösterge artışı ile artacak sabit döner civarı zaten ek döner alan hekimlerin ücreti değişmeyecektir.

·         Sağlık çalışanlarının büyük bir kısmını oluşturan Aile Hekimleri ve Aile Sağlığı Çalışanları zaten bu düzenlemenin tamamen dışındadır.

·         Eğitim kadrosundaki akademik personelin ek göstergelerinde gerekli düzenlemelerden bahsedilmemiştir.

·         Uzun lafın kısası, birçok kişinin zaten aldıkları ücretin adı değişmiştir, az kalsın ocak ayında kaybedecekleri gelirlerini artık kaybetmeyeceklerdir, çok küçük bir kısmın ücreti artmıştır, yine küçük bir kısmın ücreti azalmıştır. Ha bu arada Sağlık sisteminin bel kemiği Aile Hekimleri ve Aile Sağlık Çalışanları. Zaten onları şimdiler de düşünen yok.

·         Biraz da kazandıklarımız! Çok çalışan hastane hekimleri az hastası olan hastanelerin çalışanlarına, hekimler yardımcı sağlık çalışanlarına, yardımcı sağlık çalışanları hekimlere benim hakkım benden alınıp onlara veriliyor diye içerlenmeye başlanmış, kamplaşmalar başlamıştır. Al sana bir ötekileştirme daha.

Çözüm tektir! Bu ülkenin vatandaşı olan herkes ama herkes hakkı olan çalışma koşul ve ücretlendirilmesine kavuşmalıdır, buna göre kökten ekonomik sistem değişikliğine gidilmesidir.     

Doç. Dr. Ali Bestami Kepekçi (@dralibestami)