Kısmi kısıtlamaların başladığı bugünlerde en çok tartışılan
konu, eğer bu tedbirler yeterli gelmezse ne yapılacağı.
Artık hepimizin çok iyi öğrendiği gibi pandemiye sebep olan
SARS-CoV-2 virüsünün kuluçka süresi 14 gün. İşte bu kuluçka süresinden dolayı,
birçok bilim insanı tarafından en çok önerilen tedbir de 14 gün tam kapanma.
Tüm vatandaşların 14 gün boyunca zorunlu haller dışında evden çıkmaması,
hayatın tam olarak kilitlenmesi.
Gerçekten de 14 gün tam kapanmanın virüsün yayılım hızını
azaltma noktasında ciddi bir fayda sağlayacağı aşikardır. Ve en ideal olanı
keşke mümkün olsa bu kapanmanın tüm dünyada, aynı tarih aralığında
yapılmasıdır.
Sadece ülkemiz bazında yapılacak bu kapanmada yurt dışı
giriş çıkışların devam etmesi, bu kapanmanın verimini düşürecektir.
Peki, bu mümkün
müdür?
Gerek dünya, gerek ülke ekonomik verilerimize bakılırsa
böyle geniş kapsamlı bir tedbirin uygulanması imkansızdır.
O zaman ne yapmak
lazım?
Normalleşme sürecinin ilk başladığı günden beri bir önerimiz
oldu: “Yaygınlaştırılmış test.” Bu öneri başta Erciyes Üniversitesi Öğretim
Üyesi Prof. Dr. Yavuz Köker olmak üzere bilim çevrelerince seslendirilen bir
öneri.
Geçen hafta katıldığım televizyon programlarında ben bu
konunun tekrar altını çizmiş idim.
Colorado Üniversitesi tarafından 20 Kasımda yayınlanan yeni
bir araştırmaya göre, nüfusun yarısını ucuz, hızlı geri dönüşlü COVID-19
testleri ile haftada bir test etmek virüsü haftalar içinde ortadan kaldırmaya
doğru götürecek bir çözüm olabilir. Bu testler altın standart olarak kabul
edilen PCR sürüntü testinden önemli ölçüde daha az hassas olmasına rağmen.
Çalışmanın detaylarından bahsetmek istiyorum. Bu çalışma
sonuçlarının bir çok sorunun cevabı olduğuna inanıyorum.
Böyle bir strateji yani "kişiselleştirilmiş
evde kalma" tüm fertlerin 14 gün boyunca zorunlu haller dışında evden
çıkmaması, hayatı tam olarak kilitleme stratejine ciddi bir alternatif olarak
değerlendirilebilir.
Yaygınlaştırılmış test ile anında tespit edeceğimiz bulaşıcı
insanlara evde kalma emri verebiliriz, böylece diğer herkes hayatına devam
edebilir. Tabii ki sosyal mesafe, maske, hijyen kurallarına uymak koşulu ile. "Herkese evde kalmasını söylemekten
ziyade, hasta olan kişileri izole etmek” o kişinin virüsü yaymayacağından emin
olmayı sağlayacaktır.
Science Advances dergisinde yayınlanan çalışmada
Araştırmacılar, yayılmayı azaltmak söz konusu olduğunda, frekansın ve geri
dönüş süresinin test duyarlılığından çok daha önemli olduğunu buldular.
Çalışmanın verilerine göre; örneğin, büyük bir şehirdeki bir
senaryoda, hızlı ancak daha az hassas bir testle haftada iki kez yapılan yaygın
testler (15 dakikada sonuç alınmakta), virüsün bulaşıcılık derecesini (R0
oranını) % 80 oranında azalttı. Ancak sonuçları ortalama 24-48 saatte çıkan
hassas bir PCR (polimeraz zincir reaksiyonu) testi ile haftada iki kez yapılan
tarama, bulaşıcılığı yalnızca % 58 oranında azalttı.
Bunun nedeni, enfekte kişilerin yaklaşık üçte ikisinin
hiçbir belirti göstermemesi ve sonuçlarını beklerken virüsü yaymaya devam
etmeleridir.
Bu çalışma pandemi ile mücadelede ve hayat kurtarmada sık
test yapmanın gücünü gösteriyor.
Çalışmada kurgulan senaryoda, “bir şehirdeki bireylerin %
4'ünün zaten enfekte olduğu düşünüldü ve her üç günde bir dört kişiden üçüne
hızlı test uygulandığı öngörüldü. Sonuçta enfekte olan sayının % 88 oranında
düşeceği ve bu şekilde salgının altı hafta içinde yok olacağı hesaplanıyor.
Bu hızlı testler, hastalık için tanı koymada altın standart
olmasa da "İnsanlar bulaşıcı olduğunda COVID-19'u tespit etmede son derece
etkilidirler."
15 dakikada sonuç veren düşük maliyetli hızlı testlerin
yaygınlaştırılması, bulaşıcı kişilerin tespiti için pandemi ile mücadelede
elimizi kuvvetlendirecektir.
Ucuz maliyetli hızlı testler, üç günde bir tarama ile
okulların eğitime devamı için de bir çözüm anahtarı olabilir. Tabii ki, her
zaman maske, sosyal mesafe, hijyen koşullarına uymak koşulu ile.
Çalışmada bir maliyet hesabı da yapılmış. Araştırmacılar
"Bu virüsün şu andaki ABD ekonomisine mevcut maliyetinin % 0,1'inden daha
azı, bir yıl boyunca ABD nüfusunun tamamı için sık sık test yapılmasını
sağlayacaktır" diyorlar.
Tekrar ifade etmek istiyorum. Yayılımın en büyük sebebi
bulgu vermeyen virüs taşıyıcıları. Yukarıda da ifade ettim enfekte kişilerin
yaklaşık üçte ikisi hiçbir belirti göstermiyor ve virüsü yaymaya devam ediyor.
"COVID testini sadece hasta olduğunuzu düşündüğünüzde
elde edeceğiniz bir şey olarak düşünmek yerine, bunu iletim zincirlerini kırmak
ve ekonomiyi açık tutmak için hayati bir araç olarak düşünmek, sanırım aşı
yaygınlaşana kadar bize ciddi zaman kazandıracak.
Dr. Öğr. Üyesi Ali Bestami Kepekçi
Kaynak: Larremore,
Daniel B., et al. "Test sensitivity is secondary to frequency and
turnaround time for COVID-19 surveillance." MedRxiv (2020).DOI:
10.1126/sciadv.abd5393
